روشهای حل اختلافات بین المللی از منظر حقوق

روشهای حل اختلافات بین المللی از منظر حقوق

اختلافات در صحنه بین الملل از جمله مسائیل و موضوعات هستند که خواسته یا نا خواسته در میان کشور ها و بازیگران بین المللی ظهور میکنند و روابط میان این بازیگران را خد شه دار ساخته و در برخی موارد حتی اختلاف روی موضوعات کوچک منجر به تنش جدی گردیده که در نتیجه ممکن سبب برخورد نظامی میان دولت ها گردد. اختلافات میان بازیگران بین المللی میتواند در موارد گوناگون به وجود بیآید اما عمده ترین و معمول ترین این موارد که اکثرآ در صحنه بین الملل به مشاهد رسیده اختلافات روی منافع اقتصادی، نظامی ، مناطق ارضی یا ساحه جغرافیای ، مسائیل سرحدی، مسائیل فرهنگی ، اجتماعی و غیره میباشند که کشور ها در عدم رعایت اصول و منافع متقابل میان همدیگر در نهایت منجر به کنش و واکنش های میگردد که روابط شانرا خدشه دار میسازد.
اما برای حل این اختلافات بین المللی که از موضوعات حقوق بین الملل میباشد راه های مسالمت آمیزی نیز وجود دارد که در یک تقسیم بندی کلی اختلافات به دو شکل به طریق مسالمت آمیز حل میگردند:
۱٫ راه حل های غیر حقوقی اختلافات بین المللی است که این نیز به سه کته گوری تقیسم میگردد:
• طرق مستقیم حل اختلافات است که در بر گیرنده مذاکرات و مشاوره یا نظر خواهی میباشد.
• راه حل های دیپلوماتیک که در بر گیرنده مساعی جمیله ، میانجگری، تحقیق و آشتی و سازش میباشد.
• آئین سیاسی حل اختلافات بین المللی است که در آن از سازمان ملل متحد برای حل و فصل اختلافات استفاده صورت میگرد از جمله صلاحیت ارکان سازمان ملل ، شورای امنیت ، نقش مجمع عمومی و نقش دبیر کل سازمان ملل در حل اکثر اختلافات میان دول صراحتا محسوس میباشد.
۲٫ راه حل های حقوقی اختلافات بین المللی با مراجعه به محکمه بین المللی و داد گاه عالی عدالت صورت میگیرد. نا گفته نباید گذاشت که استفاده از این روش آنقدر زیاد معمول و مروج نمیباشد چون مراجعه به این مراجع به عنوان آخرین گزینه بین دولت ها قرار دارد. معمول ترین روش برای حل اختلافات بین المللی همانا روش غیر حقوقی است که از آنجمله در این صفحه کوچک میخواهم مذاکره را به طور اجمالی مورد تعریف و تحلییل قرار دهم.
مذاکرات:
مذاکره یکی از عمده ترین و موثرترین گزینه برای حل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی به شمار میرود. مذاکرات در حل معضلات بین الملی از اهمیت و موقیعت خاص برخوردار هستند. مذاکرات سبب جلوگیری و پرهیز از برخورد های مسلحانه میان دولت ها شده و بازیگران بین المللی تحت تاثیر افکار عمومی مجبور به انتخاب این گزینه نسبت به گزینه حل مسلحانه میشوند. مذاکرات هسته مرکزی فعالیت های دیپلوماتیک بوده و جز لاینفک همکاریهای بین المللی در زمینه سیاسی ، اقتصادی، علمی، فرهنگی و سائیر زمینه ها میباشد. کشور های که به مذاکرات متوسل میشوند عمده تا دو اصل اساسی را در روابط و پرستیژ بین المللی خویش در نظر دارند:
• اصل عدم استفاده از تهدید و توسل به زور.
• اصل حل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی.
توسل به این اصول عمده تا بر میگردد به منشور سازمان ملل متحد که در بخش مربوطه اش طی دو بند چنین تذکر یافته است:” اعضای سازمان اختلافات بین المللی خود را به طرق مسالمت آمیز حل و فصل مینمایند طوریکه صلح و امنیت بین المللی و همچنین عدالت به مخاطره نیفتند.”
از مذاکره تعاریف زیادی صورت گرفته که آن بر میگردد به برداشت ها و شرایط آن، چون این نیز از جمله موضوعات علوم اجتماعی هست و همه میدانیم که عاری از تعدد تعریف نخواهد بود بنأ بهترین تعریف که حدودآ کلی و همه جوانب مذاکره را در بر بگیرد چنین میباشد:
“مذاکرات بین المللی شیوه بررسی صلح آمیز اختلافات یا اوضاع بین المللی است جهت به حرکت در آوردن یا رسیدن به بعضی تفاهما ، بهبودی، تعدیل یا حل اختلافات بین طرفین درگیر یا ذینفع.” مذاکرات با در نظرداشت این تعریف داری سه مرحله یا مقطع زمانی میباشد:
• مرحله ما قبل مذاکره: این مرحله از حساسیت فوق العاده برخوردار بوده و هر نوع تماس بین طرفین قطع میباشد و در این مرحله تلاش برای بر قراری تماس های اولیه صورت میگیرد.
• مرحله مذاکره به معنی خاص: در این مرحله طرف های مذاکره دور میز مذاکره با هم نشسته و مشغول چانه زنی ها روی موضوعات مورد تنش میباشند.
• مرحله بعد از مذاکره: در صورت توافق روی موارداختلاف این نکات تنظیم و امضأ میگردد.
شایان ذکر است که مذاکرات به روش غیر رسمی نیز گاه گاهی میتواند صورت گیرد. مذاکرات غیر رسمی مذاکرات اند که در آن طرفین مذاکرات در یک مکان خاص حضور پیدا نمیکنند یعنی بدون حضور در پشت میز مذاکره دولت ها رفتار و برخورد های خود را در مقابل همدیگر تنظیم مینمایند. مثلا کشور الف کشور ب را از طریق رسانه های جمعی متهم به اجرای بعضی عملکرد ها مینماید که در نتیجه کشور ب نیز با اعمال بعضی تحریم ها علیه کشور مذکور پاسخ اتهامات کشور الف را داده و اعمال این تحریم ها منجر به ضرر کشور الف گردیده و این کشور دوباره در رفتار و عملکرد های خود در مقابل کشور ب تجدید نظر نموده و کشور ب نیز متوجه آن شده و در نهایت روابط دو کشور دو باره به حالت اولی آن بر میگردد. خصوصیات که این نوع مذاکرات دارند اینست که مذاکرات مذکور ماهیت روشن نداشته، پا بر جا نمیباشد و محدود به بعضی مسائیل معین و خاص میباشند.
در یک طبقه بندی کلی مذاکرات را میتوان به دو دسته عمده تقسیم نمود:
۱٫ دسته بندی مذاکرات بر حسب هدف آنها که در این دسته بندی مذاکرات بر مبنای چهار هدف به وقوع میپیوندد:
• مذاکرات که هدف آن حفظ وضع موجود است.
• مذاکرات که هدف آن عادی نمودن روابط فی مابین دولت ها میباشد.
• مذاکرات به منظور تقسیم مجدد قدرت در دنیا فی مابین ابر قدرت های جهان.
• مذاکرات که هدفش ایجاد مقاصد و فرصتهای جدید در بین دولت ها میباشد مثلا مذاکرات به منظور ایجاد یک سازمان جدید منطقوی یا جهانی.
۲٫ دسته بندی مذاکرات به اعتبار اطراف آن که عبارت اند از:
• مذاکرات دوجانبه که توسط وزرای امورخارجه، نماینده گان سیاسی، ماموران فوق العاده به منظور حل اختلافات تدویر میگردد.کارایی این نوع مذاکرات زمان قابل ملاحظه میباشد که طرفین از قدرت مساوی، توان اقتصادی مساوی، پرستیژ بین المللی مساوی و حتی سائیر ویژه گی های آن ها تا حدی با هم مساوی باشد در غیر آن کشور بزرگ یا قوی خواسته های خود را خواسته یا نا خواسته بر کشور کوچک تحمیل نموده و از همین لحاظ این نوع مذاکرات در اکثر موارد سود مند نمیباشد.
• مذاکرات چند جانبه که به” دیپلوماسی پارلمانی” معروف میباشد. البته رقم این نوع مذاکرات در حال تزاید است، ما امروزه شاهد بر گزاری همچو مذاکرات در عرصه های مختلف مانند موارد چون محیط زیست ، همکاری های اقتصادی ، مبارزه با قاچاق مواد مخدر ، تروریزم، معضلات منطقوی و غیره موارد در صحنه بین المللی هستیم.
• کنگره و کنفرانس های بین المللی میباشد. کنگره و کنفرانس های بین المللی مجامع سیاسی است که دول مختلف برای مذاکره در باب عقد قرارداد های چند جانبه یا حل اختلافات موجود تشکیل میدهند. در گذشته علمای حقوق بین کنگره و کنفرانس با در نظر داشت شرکت کننده های آن فرق قائیل بودند اما امروزه با از بین رفتن این تفاوت هیچ نوع فرق بین این دو واژه البته از الحاظ ماهیت حقوقی آن دیده نشده و تمام علمای حقوق با یکسانی این دو موافق میباشند. عمده ترین کنفرانس ها و کنگره های بین المللی که تا امروز در حل معضلات بین دولت های جهان بر گزار گردیده عبارت اند از : کنگره ویستفالی در سال ۱۶۴۸، کنگره وین در سال های ۱۸۱۴- ۱۸۱۵، کنگره پاریس در سال ۱۸۵۵، کنگره برلین در سال ۱۸۷۸، کنفرانس های لاهه در سال های ۱۸۹۹- ۱۹۰۷، ، کنفرانس مسکو در سال ۱۹۴۳ ، کنفرانس تهران در سال ۱۹۴۳، کنفرانس سانفرانسیسکو در سال ۱۹۴۵ میباشند.
مذاکرات با در نظر داشت حساسیت موضوع آن توسط اشخاص ذیل میتواند بر گذار گردد:
• به وسیله اهل فن یا دیپلوماتهای مجرب که از اوضاع ،احوال سیاسی، شرایط و امکانات متقابل آگاه باشند ویا اشخاص که دارای تمام ویژه گی های مذاکره کننده از قبیل : زیرکی، صبر وحوصله ، حافظه قوی، استقامت ، در ک فرصتها، آگاه به زمان و غیره باشند.
• به وسیله وزاری امور خارجه که در روابط بین الملل معاصر بیشتر قابل مشاهده میباشد.
• به وسیله رئیس دولت انجام بپذیرد. البته در بعضی موارد مذاکرات در گام نخست توسط اشخاص دیگر صورت گرفته و رئیسای دولت ها جهت تصمیم گیری نهایی در مرحله اخیر آن شرکت کرده و آنرا اختتام میبخشند.
در اخیر میخواهم اینرا نیز تذکر دهم که هر مذاکره با نتایج احتمالی ذیل ممکن خاتمه یابد.
• ترک دعوی
• تمکین یعنی قبول ادعاهای مدعی از طرف مدعی علیه
• مصالحه یا حصول توافق بین طرفین که در نتیجه گذشتهای متقابل برای خاتمه دادن به معضله موجود صورت میگرد.
• تمهید یا توافق طرفین مبنی بر انتخاب یک راه حل جدید مثلا قبول طرفین مبنی بر اینکه اختلاف خود را به طرق دیگر حل نمایند.
لازم میدانم تذکر دهم که هدف از تقسیم بندی ها و شاخه بندی های که در این مطلب من انجام دادم صرفا به منظور بهتر و آسان تر فهمیدن موضوع مطلب بوده تا خواننده گرامی بتواند نهایت برداشت را از محتوای این مطلب بنماید. البته منتظر نظرات مفید شما راجع به این مطلب خواهم بود.

(عدلیه)