ابوالقاسم فنایی از جمله متفکرانی است که به ارتباط میان دین و اخلاق میاندیشد. دغدغه فنایی این است که نشان دهد، دینداری باید با معیارهای اخلاقی توزین شود. کسی که پا به عرصه دین میگذارد، ابتدا باید فردی متخلق به اخلاق باشد و سپس به فرامین دینی رو کند. به تعبیر دیگر، اخلاق، چارچوبی است برای دین. نمیتوان به هیچ توجیهِ دینی، پا از دایره اخلاق بیرون گذاشت. بر همین مبناست که فنایی به تقدم اخلاق مداری بر دینداری تأکید میکند. ایشان با همین مبنا نیز به مواجهه با حرکت امام حسین (ع) میرود.
محرم و اندیش وران دینی
ابوالقاسم فنایی؛
حرکت عقلانی و اخلاقی امام حسین(ع)
ابوالقاسم فنایی از جمله متفکرانی است که به ارتباط میان دین و اخلاق میاندیشد. دغدغه فنایی این است که نشان دهد، دینداری باید با معیارهای اخلاقی توزین شود. کسی که پا به عرصه دین میگذارد، ابتدا باید فردی متخلق به اخلاق باشد و سپس به فرامین دینی رو کند. به تعبیر دیگر، اخلاق، چارچوبی است برای دین. نمیتوان به هیچ توجیهِ دینی، پا از دایره اخلاق بیرون گذاشت. بر همین مبناست که فنایی به تقدم اخلاق مداری بر دینداری تأکید میکند. ایشان با همین مبنا نیز به مواجهه با حرکت امام حسین (ع) میرود.
معتقد است که حادثه کربلا معلول جدا شدن دین از اخلاق بود. اگر دین از چارچوب اخلاقی خود خارج شود و اگر حکومت دینی و کسانی که به اسم دین بر مردم حکومت میکنند، اصول و قواعد اخلاقی خود را نقض کنند و ارزشهای اخلاقی را نادیده بگیرند، آنگاه میتوان گفت که در جامعه دینی منکری واقع شده که باید با آن مبارزه کرد.
وی با تحلیل واقعه عاشورا، استدلال یزیدیان را از نتایج ناروای «تقدم دین بر اخلاق» میداند. او اینگونه عنوان میکند که؛ لشکریان یزید چه میگفتند؟ استدلال آنان این بود که یزید خلیفه و جانشین رسول الله است و اطاعت او بر همه مسلمین واجب. مخالفت با او مخالفت با رسول الله است و کسی که بر خلیفه رسول الله خروج میکند از دین خارج شده و سزاوار اشد مجازات است. اما توجیهی که امام حسین (ع) برای رفتار خود داشت این نبود که تو خلیفه رسول الله نیستی و من خلیفه رسول الله هستم و اگر من به جای تو باشم هر کاری بکنم مجاز است. بلکه تأکید امام بر دو مؤلفه مهم اخلاقی یعنی «عدالت» و «کرامت» بود.
فنایی که اخلاق را امری فرا دینی میداند، در ماجرای عاشورا نیز بر همین موضوع تاکید بسیار دارد. وی عنوان میکند که امام حسین از موضعی فرادینی با لشکریان یزید سخن گفت. به تعبیر وی؛ امام حسین در این سخن خود رفتار لشکریان یزید را نقد میکند و آنان را دعوت میکند که در رفتار خود بیندیشند و تجدید نظر کنند. اما نقد امام، کاملاً عام است و به این مورد خاص اختصاص ندارد. بلکه شامل همه رفتارهای غیر اخلاقی یا ضد اخلاقی میشود.
فنایی این موضع را برجسته دیده و عنوان میکند که خطابِ سخنِ امام به همه مردم و در همه زمانها است. این سخنِ امام (ع) را خطاب به هر کسی که رفتارش با دیگران غیر اخلاقی است میتوان به زبان آورد. مثلاً به کسی که به دیگران دروغ میگوید، یا حقوق دیگران را پایمال میکند، یا به وعده خود وفا نمیکند، میتوان گفت که اگر دین نداری، آزاده باش.
فنایی با این ترسیم از واقعه عاشورا، اولاً به استقلال اخلاق از دین توجه میدهد، ثانیاً به جهانی و فرا زمانی و فرامکانی بودن پیام امام حسین التفات میدهد؛ همچنین میکوشد تا جنبههای عقلانی و اخلاقی حرکت امام حسین را برجسته کرده و آن را برای درس آموزی امروز، مورد توجه قرار دهد.
♦️پایگاه خبری #جوان_فردا 👇
Javanefarda.ir
♦️اخبار را در کانال #جوان_فردا 👇پیگیرباشید
#جوان_فردا
T.me/jjavanefarda
#جوان_فردا را در اینستاگرام 👇پیگیرباشید👇
Javane_fardaa