چرا تعلل در بازگشت به وین اشتباه است؟*
اگرچه واشنگتن آمادگی داشت تا همه تحریمهایی که در تضاد با متن برجام بودند را لغو کند اما جزییات زیادی در این میان وجود داشت. از نظر آمریکا جزییاتی نظیر محدوده تحریمها، توالی آنها و شروطی که تحریمها براساس آنها استوار شده بودند باید مورد مذاکره قرار میگرفت. وقتی ایران از حضور در هر جلسه‌ای که مقامات آمریکایی در آن حضور داشته باشند، سر باز زد، واشنگتن اعلام کرد که حاضر است در هر قالبی که دولت ایران مناسب بداند، در مذاکرات مشارکت کند.
چرا تعلل در بازگشت به وین اشتباه است؟*
مارک فیتزپاتریک/ Project Syndicate
درحالیکه مذاکرات هسته‌ای برای احیای توافق هسته‌ای میان ایران و غرب ۱۰ هفته است به اغما فرو رفته، تهران اعلام کرده ممکن است ۱۰ هفته دیگر طول بکشد تا ایران برای ادامه مذاکرات آماده شود. این اقدام ایران اشتباه خواهد بود. تعلل بیشتر ایران به منظور افزایش اهرمهای فشار خود در مذاکرات، ممکن است تاثیرات معکوسی در مذاکرات داشته باشد و از ارزش احیای برجام بکاهد.
البته از سوی دیگر ممکن است اینگونه به نظر برسد که ابراهیم رییسی که در تاریخ ۱۲ مرداد به عنوان رییس‌جمهوری جدید ایران سوگند یاد کرد برای ارزیابی موضع و موقعیت ایران در مذاکرات هسته‌ای به کمی زمان نیاز داشته باشد. چه اینکه جو بایدن نیز وقتی به کاخ سفید راه یافت، چند هفته طول کشید تا درخصوص شعار کمپین انتخاباتی خود برای بازگشت امریکا به برجام دست به اقدام بزند. اما واقعیت این است زمانی که در حال از دست رفتن است از ارزش زیادی برخوردار است و این زمان از دست رفته موجب میشود که بی اعتمادی به ایران افزایش یابد.
البته درخصوص تعلل جو بایدن برای بازگرداندن آمریکا به مذاکرات دلایلی وجود داشت. از جمله اینکه بسیاری از دموکراتها نظیر سناتور باب مندز، رییس کمیته روابط خارجی مجلس سنا، درخصوص سیاست آمریکا در قبال ایران موضع سرسختانه‌ای داشتند. حتی کریس کونز، سناتور دموکرات ایالت دلاور نیز که پایگاه رای جو بایدن محسوب میشود، اعلام کرده که دولت بایدن تنها در صورتی باید به توافق هسته‌ای بازگردد که راه‌هایی برای محدود کردن برنامه موشکی ایران و حمایت این کشور از پروکسی های منطقه‌ای اش اندیشیده شود.
البته در آن سو دموکراتهای مترقی معتقدند دولت بایدن باید بدون هیچ پیش‌شرطی توافق هسته‌ای با ایران را احیا کند. در آن زمان بایدن نیاز داشت ابتدا مقامات کلیدی دولتش را منصوب کند و روند تایید صلاحیت آنها را در مجلس سنا طی کند. صلاحیت وندی شرمن که به عنوان معاون وزیر خارجه منصوب شده بود تا سیزدهم آوریل تایید نشد؛ آن هم به این خاطر که او در مذاکرات هسته‌ای با ایران در سال ۲۰۱۵ نقش داشت و دو هفته بعد از آن نیز صلاحیت کالین کال به عنوان معاون سیاسی وزیر دفاع تایید نشد و کامالا هریس، معاون جو بایدن مجبور شد از رای خود در مجلس سنا برای تایید صلاحیت کال استفاده کند. همه جمهوریخواهان در مجلس سنا مخالف کال بودند، چراکه کال نیز در دولت اوباما از توافق هسته‌ای با ایران حمایت کرده بود.
در تاریخ هجدهم فوریه، یعنی چهار هفته بعد از ادای سوگند جو بایدن، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که برای آغاز گفت‌وگوها با طرفهای باقیمانده در برجام آمادگی دارد. اما ایران در تاریخ ۲۷ فوریه اعلام کرد: «حالا وقت خوبی برای برگزاری جلسات غیررسمی و مذاکره درباره طرح پیشنهادی جوزپ بورل، مسوول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا نیست.» در آن زمان سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرد برای احیای برجام به هیچ مذاکره دیگری نیاز نیست. جواد ظریف، وزیر خارجه وقت ایران نیز در تاریخ هفدهم مارس اعلام کرد: «برگزاری جلسه ضرورتی ندارد، چراکه موضوع خاصی برای مذاکره کردن وجود ندارد.» در آن زمان موضع ایران این بود که ایالات متحده آمریکا صرفا باید از اقدام دونالد ترامپ در خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ بازگردد و همه تحریمهایی که ترامپ علیه ایران اعمال کرده را لغو کند.
اگرچه واشنگتن آمادگی داشت تا همه تحریمهایی که در تضاد با متن برجام بودند را لغو کند اما جزییات زیادی در این میان وجود داشت. از نظر آمریکا جزییاتی نظیر محدوده تحریمها، توالی آنها و شروطی که تحریمها براساس آنها استوار شده بودند باید مورد مذاکره قرار میگرفت. وقتی ایران از حضور در هر جلسه‌ای که مقامات آمریکایی در آن حضور داشته باشند، سر باز زد، واشنگتن اعلام کرد که حاضر است در هر قالبی که دولت ایران مناسب بداند، در مذاکرات مشارکت کند.
در این میان نکته مهم این است که شناخت دقیقی از دلایل تاخیر آغاز دیپلماسی بین ایران و آمریکا درخصوص برجام به دست آوریم. واقعیت این است که جو بایدن به خاطر اعمال فشار بر ایران یا فریب ایران در ورود به مذاکرات تاخیر نکرد. بایدن در جریان تاخیر در ورود به دیپلماسی درخصوص برجام به دنبال کسب اهرمهای فشار جدیدی نبود، بلکه صرفا قصد داشت سیاست دولتش در قبال برجام را از آبهای خروشان سیاست داخلی آمریکا به سلامت عبور دهد.
اما در مقابل باید پرسید که ابراهیم رییسی از تعلل در ورود به مذاکرات چه نفعی میبرد. دولت او یکدست اصولگراست و مخالفی در مقابل خود نمی بیند. بنابراین بعید نیست که او از تعلل در ورود به مذاکرات هدفی داشته باشد.
/اعتماد
@jjavanefarda
